در صنعت ساختمان‌سازی، انتخاب درست مصالح و روش‌های اجرایی نه‌تنها در ایمنی سازه، بلکه در کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت اجرا نقش کلیدی دارد. در میان راهکارهای مقاوم‌سازی دیوارها، دو روش پرکاربرد وال پست و میلگرد بستر مطرح هستند که هرکدام مزایا، محدودیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
به همین دلیل، بررسی فرق وال پست با میلگرد بستر برای مهندسان و مجریان پروژه اهمیت زیادی دارد. برای رسیدن به پاسخ، لازم است تفاوت‌های عملکردی، اجرایی و اقتصادی این دو سیستم را بررسی کنیم؛ چیزی که در ادامه این مطلب از وال پست کاردان، بهصورت مرحله‌به‌مرحله به آن می‌پردازیم.
وال پست چیست و چه نقشی در ساختمان دارد؟
وال پست یکی از اجزای مهم در سیستم دیوارچینی ساختمان است که هرچند نقش سازه‌ای مستقیم ندارد، اما تأثیر بسزایی در پایداری و ایمنی دیوارهای غیرباربر ایفا میکند.
وظیفه وال پست در سازه
وال پست با ایجاد اتصال مستقیم میان دیوارهای غیرسازه‌ای و اجزای اصلی اسکلت ساختمان، وظیفه انتقال نیروهای جانبی به قاب سازه‌ای را بر عهده دارد. این عملکرد باعث میشود در هنگام زلزله یا باد شدید، دیوارها دچار شکست، ترک یا ریزش نشوند. در نبود والپست، دیوار میانقاب به‌عنوان یک عنصر مستقل عمل کرده و نمیتواند بارهای جانبی را تحمل کند. اما با حضور والپست، نیروهای وارد شده بهصورت کنترل‌شده به اسکلت اصلی منتقل می‌شوند و از آسیب به دیوار و ساکنین جلوگیری میشود.
کاربردهای رایج وال پست
استفاده از وال پست بهویژه در ساختمان‌هایی با دیوارهای بلند، دهانههای وسیع یا در مناطق مستعد زلزله، بسیار رایج و در بسیاری مواقع الزامی است. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:
- تقویت دیوارهای بلند (بیش از ۳ متر)
- تقویت اطراف دهانههای بزرگ مانند درب و پنجره
- افزایش مقاومت دیوارهای نما و دیوارهای خارجی در برابر باد و زلزله
- ایجاد تکیه‌گاه مناسب برای نصب درب، پنجره، نما، عایق‌ها و تأسیسات
- جلوگیری از ریزش دیوار در هنگام حوادث طبیعی و افزایش ایمنی ساکنین
اجزای تشکیل دهنده وال پست
وال پست‌ها بسته به نوع سازه و شرایط اجرایی، ممکن است شکل‌ها و اجزای متنوعی داشته باشند. اما به‌طور کلی شامل موارد زیر هستند:
- پروفیل‌های فولادی (نبشی، ناودانی یا قوطی) که نقش عضو مهاربند را ایفا می‌کنند
- اتصالات جوشی یا پیچ و مهره‌ای برای اتصال به تیر و ستون
- صفحه اتصال یا پلیت برای افزایش سطح تماس با سازه
- مهارهای عرضی یا طولی برای جلوگیری از تغییر شکل
- رنگ یا پوشش ضدزنگ در شرایط مرطوب یا مناطق خورنده
میلگرد بستر چیست و چه کاربردی دارد؟
میلگرد بستر یکی از روش‌های مؤثر برای تقویت دیوارهای بنایی است که بهصورت شبکه‌ای از میلگردهای افقی در بین ملات ردیف‌های آجر یا بلوک اجرا میشود.
هدف از اجرای میلگرد بستر
مهم‌ترین هدف از اجرای میلگرد بستر، افزایش پایداری و دوام دیوارهای بنایی در برابر نیروهای کششی، فشاری و برشی است. این سیستم باعث میشود تا دیوار در برابر ترکهای ناشی از نشست پی، انبساط و انقباض حرارتی یا بارهای جانبی مقاومت بیشتری از خود نشان دهد. میلگرد بستر همچنین به بهبود یکپارچگی دیوار، توزیع یکنواخت تنش و جلوگیری از ریزش دیوار در هنگام زلزله کمک میکند. به بیان ساده، این تکنیک نوعی تقویت داخلی برای دیوار است که از همان ابتدای ساخت در ساختار دیوار تعبیه میشود تا دوام و ایمنی آن را افزایش دهد.
موارد کاربرد میلگرد بستر
میلگرد بستر در انواع ساختمان‌های بنایی و دیوارهای غیرسازه‌ای کاربرد گسترده دارد. مهم‌ترین موارد استفاده عبارت‌اند از:
- دیوارهای طویل یا بلند برای جلوگیری از ترکهای انبساطی
- دیوارهایی که با مصالح سبک (بلوک لیکا، AAC، سفال) ساخته می‌شوند
- دیوارهای پیرامونی و نما که در معرض باد یا لرزش هستند
- اتصال بهتر دیوارهای متقاطع و زوایای داخلی ساختمان
- تقویت دیوارهایی که در طبقات پایین‌تر فشار بیشتری را تحمل می‌کنند
انواع میلگرد بستر
میلگرد بستر به‌طور کلی به دو نوع متداول تقسیم میشود:
- میلگرد بستر خرپایی: شامل دو یا سه میلگرد که با اتصالات مورب به یکدیگر متصل شده‌اند. این نوع بیشتر در دیوارهای باربر استفاده میشود و قدرت مهاربندی بالاتری دارد.
- میلگرد بستر نردبانی: شامل دو میلگرد موازی که با مفتول‌های عمودی به هم وصل شده‌اند. این نوع در دیوارهای غیرباربر رایج‌تر است و نصب ساده‌تری دارد.
روش اجرای میلگرد بستر
روش اجرای میلگرد بستر به شرح زیر است:
- میلگردها در رج‌های مشخصی از دیوار (معمولاً هر ۳ تا ۵ رج آجر یا بلوک) در داخل ملات افقی قرار می‌گیرند.
- میلگرد باید حداقل ۱۵ سانتی‌متر در دو طرف بازشوها (مانند درب و پنجره) ادامه یابد تا پوشش کافی ایجاد شود.
- پوشش ملات روی میلگرد باید به اندازه کافی باشد تا از زنگ‌زدگی و خوردگی جلوگیری کند.
- نصب میلگرد باید با دقت و طبق نقشه‌های اجرایی و آیین‌نامه‌های مربوطه انجام شود تا عملکرد مطلوب حفظ شود.
فرق وال پست با میلگرد بستر چیست؟
والپست و میلگرد بستر هر دو از روش‌های تقویت دیوارهای غیرسازه‌ای در ساختمان‌سازی هستند، اما عملکرد، محل نصب و نقش آن‌ها در مقاومت سازه تفاوت‌های چشمگیری دارد. در حالی که وال پست به‌عنوان یک عضو رابط بین دیوار و اسکلت ساختمان عمل میکند و تأثیر مستقیمی بر افزایش مقاومت لرزه‌ای ساختمان دارد، میلگرد بستر بیشتر به تقویت داخلی دیوار کمک کرده و جلوی ترک‌خوردگی و شکست مصالح را می‌گیرد. در ادامه مهم ترین مواردی که منجر فرق وال پست با میلگرد بستر میشود را بررسی می‌کنیم:
| معیار تفاوت | وال پست | میلگرد بستر |
| عملکرد سازه‌ای | اتصال دیوار به اسکلت و انتقال نیروهای جانبی به قاب اصلی | تقویت داخلی دیوار و جلوگیری از ترک‌خوردگی داخل دیوار |
| محل اجرا | نصب کنار یا پشت دیوار به صورت پروفیل فولادی | قرارگیری داخل ملات بستر بین ردیف‌های آجر یا بلوک |
| تأثیر مقاومت لرزه‌ای | افزایش چشمگیر مقاومت لرزه‌ای ساختمان | بهبود مقاومت داخلی دیوار، تأثیر کمتر روی کل سازه |
| نوع مصالح | معمولاً پروفیل فولادی (نبشی، ناودانی) | میلگرد فولادی با قطر کم (۳ تا ۶ میلی‌متر) |
| هزینه اجرا | بالاتر به دلیل نیاز به نیروی متخصص و جوشکاری | کمتر، اجرای ساده‌تر و سریع‌تر |
| زمان اجرا | زمان‌برتر به خاطر آماده‌سازی و نصب تخصصی | سریع‌تر، به صورت همزمان با اجرای دیوار |
| مورد استفاده اصلی | دیوارهای بلند، مناطق زلزلهخیز و دیوارهای با دهانه باز | دیوارهای آجری، بلوکی و سبک برای جلوگیری از ترک |
کدام یک برای پروژه شما مناسب‌تر است؟
انتخاب بین والپست و میلگرد بستر بستگی مستقیم به نوع پروژه، شرایط سازه‌ای، موقعیت جغرافیایی و بودجه شما دارد. هر کدام از این دو روش مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که باید قبل از تصمیم‌گیری به‌دقت بررسی شوند.
- اگر پروژه شما دارای دیوارهای بلند یا دیوارهایی با دهانههای وسیع است و در منطقه زلزلهخیز قرار دارد، والپست گزینه مناسب‌تری است. زیرا والپست با اتصال دیوار به اسکلت ساختمان، پایداری و ایمنی سازه را در برابر نیروهای جانبی افزایش می‌دهد و خطر ریزش دیوار را کاهش می‌دهد.
- اگر دیوارهای شما از مصالح بنایی سبک یا آجری ساخته شده‌اند و نیاز به تقویت داخلی و جلوگیری از ترک‌خوردگی دارید، میلگرد بستر مناسب‌تر است. این روش ساده‌تر و اقتصادی‌تر است و به افزایش دوام دیوار کمک میکند.
- برای پروژههای کوچک‌تر یا ساختمان‌هایی که بارهای جانبی شدید ندارند، استفاده از میلگرد بستر میتواند راهکار اقتصادی و کافی باشد.
- در پروژههای بزرگ، حساس و با اهمیت بالا مانند ساختمان‌های بلندمرتبه یا مراکز عمومی، استفاده از والپست به‌عنوان یک الزام و تضمین امنیت سازه توصیه میشود.
سخن پایانی
فرق وال پست با میلگرد بستر در عملکرد و نقش هر یک در مقاومت سازه کاملاً مشخص است. والپست با اتصال دیوار به اسکلت ساختمان، نقش مهمی در افزایش پایداری و مقاومت در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد دارد و برای پروژههای حساس و ساختمان‌های بلند توصیه و در بسیاری موارد الزامی است. در مقابل، میلگرد بستر بیشتر به تقویت داخلی دیوار و جلوگیری از ترک‌خوردگی آن کمک میکند و برای پروژههای با دیوارهای سبک یا کم‌خطر گزینه‌ای اقتصادی و کاربردی محسوب میشود.
در نهایت انتخاب بین این دو باید براساس نوع پروژه، شرایط محیطی، و میزان بارگذاری انجام شود و توجه به اصول فنی و استانداردهای اجرایی از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم رعایت این موارد میتواند خطرات جدی برای ایمنی و دوام ساختمان به دنبال داشته باشد.
سوالات متداول
کدام‌یک در برابر شرایط محیطی مانند رطوبت یا خوردگی مقاومت بیشتری دارد؟
در حالت عادی میلگرد بستر به دلیل قرارگیری در داخل ملات و پوشش ملات اطراف، در برابر رطوبت محافظت بیشتری دارد. اما اگر از والپست با پوشش ضدزنگ یا گالوانیزه استفاده شود، مقاومت آن نیز در محیط‌های مرطوب افزایش می‌یابد.
آیا میتوان از والپست و میلگرد بستر بهصورت همزمان در یک دیوار استفاده کرد؟
بله، در بسیاری از پروژههای حساس و دیوارهای بلند یا نما، استفاده همزمان از وال پست و میلگرد بستر برای افزایش پایداری و ایمنی توصیه میشود. این ترکیب موجب تقویت همزمان داخلی و بیرونی دیوار میگردد.
آیا استفاده از میلگرد بستر به تنهایی میتواند نیاز به وال پست را حذف کند؟
خیر، استفاده از میلگرد بستر به تنهایی نمیتواند جایگزین وال پست شود، زیرا این دو سیستم عملکردهای کاملا متفاوتی دارند. میلگرد بستر صرفا به تقویت داخلی دیوار بنایی در برابر ترکهای ناشی از تنشهای موضعی مانند نشست، انبساط حرارتی یا لرزشهای خفیف کمک میکند، در حالی که وال پست نقش انتقال نیروهای جانبی مانند زلزله و باد به اسکلت سازه را بر عهده دارد. در شرایطی مانند دیوارهای بلند، دهانههای باز یا مناطق زلزلهخیز، اجرای والپست ضروری است و عدم استفاده از آن میتواند پایداری کلی دیوار را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، در بسیاری از پروژهها بهویژه در سازههای حساس، این دو مکمل یکدیگر هستند نه جایگزین.